De inhoudsopgave in Pdf-formaat vindt u hier: Blokland. 1995. Inhoudsopgave Wegen naar Vrijheid
~~~~~
1 Algemene Inleiding
1.1 Cultuurparticipatie in de liberale democratieën 17
1.2 Positieve en negatieve vrijheid 18
1.3 Het emancipatiedilemma 21
1.4 Wezenlijk betwiste concepten 24
1.5 Taak en methode van de politicologie 25
1.6 Opzet van het betoog 30
2 Isaiah Berlin over Positieve en Negatieve Vrijheid
2.1 Inleiding 33
2.2 Berlins wereldbeschouwing 35
2.2.1 Kennis en wetenschapsleer 35
2.2.2 Pluralisme 38
2.2.3 Waarderealisme? 42
2.3 Positieve en negatieve vrijheid 47
2.3.1 Inleiding 47
2.3.2 Negatieve Vrijheid 48
2.3.3 Positieve Vrijheid 51
2.3.4 Historische ontsporingen van positieve vrijheid 54
2.3.5 Noodzakelijke afweging van waarden 58
2.4 Enige discussiethema’s 60
2.4.1 Privacy, zelfbepaling, zelfbestuur en zelfontplooiing 61
2.4.2 Innerlijke belemmeringen en hogere doeleinden 66
2.4.3 Positieve vrijheid en rationalisme 68
2.4.4 Vrijheid als een toestand of als een beleving 69
2.4.5 Bovenmenselijke dwang: maatschappelijke structuren 70
2.4.6 Paternalisme 72
3 Vrijheid van het Individu
3.1 Inleiding 74
3.2 Frithjof Bergmann: de noodzaak van een identiteit 78
3.2.1 Identificatie als voorwaarde van vrijheid 78
3.2.2 De definitie van de identiteit 80
3.2.3 Enige kanttekeningen 82
3.3 Harry Frankfurt en het wezen van de mens: tweede-orde doeleinden 83
3.4 Charles Taylor: kwalitatieve evaluatie, identiteit en het Goede leven 86
3.4.1 Sterke evaluaties en identiteit 87
3.4.2 Het leven als éen verhaal 88
3.4.3 Articulatie van het Goede 89
3.4.4 De beperkingen van de negatieve vrijheidsconceptie 92
3.4.5 De ontoereikendheid van de authenticiteitscultuur 95
3.4.6 Enige kanttekeningen
3.5 Robert Young: levensplan 101
3.6 Benjamin Barber: intentionaliteit
3.6.1 Twee modellen van vrijheid 102
3.6.2 Drie vormen van dwang 103
3.6.3 Vrijheid dankzij onderdrukking van niet-intentioneel gedrag 106
3.6.4 Vrijheid als strijd en spijt 107
3.7 Tussenbalans 108
3.8 Bruno Bettelheim: integriteit en wilskracht 111
3.9 S.I.Benn: autarkie of ruimdenkendheid 113
3.10 Richard Lindley: actieve theoretische rationaliteit 113
3.11 John Benson: de moed om vrij te zijn en te vertrouwen op anderen 115
3.12 Gerald Dworkin: relativering van morele oorspronkelijkheid 116
3.13 Joel Feinberg: de noodzaak van een vertrekpunt 118
3.14 Balans 120
4 Vrijheid en Samenleving
4.1 Inleiding 124
4.2 Afwezigheid van belemmeringen en/of aanwezigheid van mogelijkheden 125
4.2.1 Vrijheid als een triadische relatie 126
4.2.2 Positieve vrijheid: het onderscheiden van méer belemmeringen 128
4.2.3 De theorie-geladen definitie van obstakels en mogelijkheden 129
4.2.4 Balans 131
4.3 Crawford Brough Macpherson: het recht op vrijheid(scondities) 135
4.3.1 Zelfverwerkelijking, democratie en schaarste 136
4.3.2 Het verband tussen vrijheid en haar condities 139
4.3.3 Tegenstellingen tussen en perverteringen van vrijheden 141
4.3.4 Kritiek op Macpherson en discussie 144
4.4 Intermezzo: Rationalisering, arbeid en vrije tijd 148
4.4.1 Het belang van de betaalde arbeid in de huidige samenleving 148
4.4.2 De toenemende ongelijke verdeling van de arbeid 150
4.4.3 André Gorz: het ontstaan van een onderklasse van bedienden 152
4.4.4 De historische bepaaldheid van onze werklust 156
4.4.5 Het vertalen van productiviteitsverhogingen in inkomen of vrije tijd 157
4.4.6 Vrijheid in of van het werk 158
4.4.7 Het rationaliseringsproces en de noodzaak van een utopie 160
4.4.8 Balans 164
4.5 Steven Lukes: De sociale condities van individualisme 165
4.5.1 Drie elementen van vrijheid 165
4.5.2 Waarlijk respect voor het individu 167
4.5.3 Abstracte conceptie van het individu 168
4.6 Charles Taylor: kritiek op het atomisme 169
4.6.1 De onmogelijke zelfgenoegzaamheid van het individu 170
4.6.2 Plichten jegens de samenleving 172
4.7 Frithjof Bergmann: identificatie binnen de gemeenschap 174
4.8 Discussie 176
4.8.1 Enculturatie 176
4.8.2 Zelfontplooiing met een open einde 178
4.8.3 De waarde van afzondering 179
4.9 Richard Norman: vrijheid en gelijkheid 181
4.9.1 Negatieve en positieve condities van vrijheid 181
4.9.2 Gelijkheid als natuurlijke waarde binnen een coöperatie 184
4.9.3 Gelijkheid als het bevorderen van egalitaire sociale condities 185
4.9.4 Condities van gelijkheid 186
4.9.5 Vrijheid en gelijkheid als harmonische waarden 187
4.10 Balans 188
4.10.1 De democratische gemeenschap versus liberale politiek 188
4.10.2 Vrijheid en het aantal opties: een evenredig verband? 191
4.10.3 (Het onderscheid tussen) vrijheid en haar condities 195
4.10.4 Recht op vrijheidscondities? 198
4.11.4 De onontkoombaarheid van noties van common sense 201
5 Emancipatie en Paternalisme
5.1 Inleiding 206
5.2 Over macht en “echte belangen” 206
5.2.1 Dahl, Bachrach & Baratz en Lukes over machtsconcepties 208
5.2.2 Lukes en Connolly over “echte” belangen 213
5.2.3 Moeilijkheden van de radicale conceptie 216
5.2.4 Structurele determinatie of machtsuitoefening 217
5.3 Smith: de onbetwistheid van “echte” belangen 219
5.4 Ted Bentons emancipatie-paradox 223
5.5 Richard Lindley over dilemma’s 226
5.6 Tussenbalans 229
5.7 Paternalisme: enige definities en onderscheidingen 234
5.8 John Stuart Mills vrijheidsprincipe 237
5.9 Joel Feinberg: paternalisme en vrijwilligheid 240
5.10 Gerald Dworkin: paternalisme en rationaliteit 241
5.11 Rosemary Carter: paternalisme en instemming 243
5.12 Donald VanDeVeer: tégen rationaliteit en vrijwilligheid 245
5.13 John Kleinig: paternalisme als waarborg voor autonomie 247
5.14 Conclusies 249
6 Eindbalans en Synthese: Vrijheid en Cultuurpolitiek
6.1 Inleiding 256
6.2 Positieve en negatieve vrijheid 256
6.3 Het emancipatiedilemma 264
6.4 Paternalisme en rationalisme 268
6.5 Cultuur en autonomie 273
6.6 De lasten en baten van vrijheid: autonomie of geluk? 278
6.7 Meer redenen de spreiding van cultuur en autonomie te bevorderen 285
7 Cultuur, Politiek en Vrijheid
7.1 Inleiding 290
7.2 De cultuurspreiding als beleidsdoel 292
7.2.1 Historische motieven 292
7.2.2 Convergerende beleidstradities 293
7.2.3 Behoud, vernieuwing en spreiding van culturele waarden 295
7.3 Sociale ongelijkheid in de cultuurparticipatie 298
7.4 Trends in de participatie in culturele activiteiten 300
7.4.1 Het lezen van boeken, tijdschriften en kranten 301
7.4.2 De opkomst van het televisiekijken 306
7.4.3 Discussie: typografische versus electronische cultuur 308
7.4.4 Bezoek aan podiumkunsten 316
7.4.5 Museumbezoek 318
7.4.6 Receptieve cultuurparticipatie thuis en op straat 321
7.4.7 Amateuristische kunstbeoefening 322
7.4.8 Het oprekken van het kunstbegrip naar ‘cultuur’ 324
7.4.9 Balans 327
7.5 Determinanten van cultuurdeelname 330
7.5.1 Beschikbare tijd 330
7.5.2 Beschikbare financiële middelen 331
7.5.3 Culturele competentie 331
7.5.4 Statusverwerving en distinctiedrang 333
7.5.5 Balans 336
7.6 Cultuurbeleid in de praktijk 337
7.6.1 Incrementalisme 339
7.6.2 De nadruk op het aanbieden van voorzieningen 344
7.7 Verklaringen van de eenzijdige nadruk op aanbodbeleid 346
7.7.1 Inleiding 346
7.7.2 Incrementalisme: korte-termijn denken en invloed van belanghebbenden 347
7.7.3 Vertrouwen in spontane zelfontplooiing 350
7.7.4 Individualisering als zelfverwerkelijking 351
7.7.5 Cultuurrelativisme 352
7.8 Cultuurpolitiek binnen de authenticiteitscultuur 352
7.8.1 Het democratiebegrip 352
7.8.2 Het cultuurbegrip 354
7.8.3 Aanvullende kritiek op de statustheorie 364
7.9 Naar een cultuurspreidings- of vraagbeleid 372
7.9.1 Inleiding 272
7.9.2 De ontwikkeling van een normatief cultuurpolitiek kader 372
7.9.3 De maatschappelijke context: arbeid en vrije tijd 372
7.9.4 Cultuureducatie 373
7.9.5 Mediabeleid 37
7.9.6 Het verkleinen van de kloof tussen professionals en leken 378
7.9.7 Het aansluiten bij de massacultuur 380
7.9.8 De amateuristische kunstbeoefening 381
7.9.9 Inschakeling van maatschappelijke organisaties 382
7.9.10 Het opwekken van distinctiedrang 383
7.9.11 Bouwkunst en vormgeving 383
7.10 Onderwijs, vrijheid en een trilemma 384
7.10.1 Inleiding 384
7.10.2 Onderwijs en vrijheid 385
7.10.3 Stijgend gemiddeld scholingsniveau 386
7.10.4 Blijvende sociale onderwijsongelijkheid 387
7.10.5 Het onderzoek naar de determinanten van onderwijsdeelname 391
7.10.6 Het belang van de voorschoolse opvoeding in het gezin 392
7.10.7 Burgerlijk onderwijs? 394
7.10.8 Onderwijsdilemma’s 396
Epiloog
Literatuur Vrijheid 405
Literatuur Cultuur en Onderwijs 414
Namenregister 425